του Κωνσταντίνου Τσακιρόπουλου, Οργάνωση Σπουδάζουσας Χανίων
Συντρόφισσες/α/οι,
Γράφω αυτό το κείμενο συμβολής με σκοπό να συμβάλω κι εγώ όσο μπορώ στην κουβέντα εν όψει του 5ου συνεδρίου της οργάνωσης μας. Το θέμα για το οποίο θέλω να αναφερθώ είναι το πως η ίδια μας η γραμμή στο κομμάτι της εργασίας θα πρέπει να εξειδικευτεί παραπάνω όσον αφορά τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, όπως ακριβώς έχουμε κάνει σε σημεία των θέσεων και με τις γυναίκες και τις θηλυκότητες, χωρίς αυτό προφανώς να σημαίνει ότι τα δύο ζητήματα πηγαίνουν αντιπαραθετικά ή συγκριτικά.
Πριν γίνει κάτι τέτοιο ωστόσο, οφείλω να σταθώ στο πως στο σύνολο των θέσεων επιχειρείται να υπάρχει αναφορά στο έμφυλο ζήτημα σε όλα τα κεφάλαια χωρίς αυτό να μπαίνει φετιχιστικά αλλά με μια ειλικρινή προσπάθεια κάλυψης όλων των μορφών που παίρνει η έμφυλη καταπίεση στο σήμερα. Κι αυτό γιατί τα τελευταία χρόνια η ίδια η συγκυρία αλλά και η ανάγκη συντροφισσών/ων να ανοίξουν αυτό το ζήτημα στην οργάνωση έχουν κατορθώσει να αποτελεί σιγά σιγά κτήμα της-έστω ένα πρωταρχικό στάδιο- να συζητάει για το έμφυλο.
Είναι όμως λογικό, λόγω της ίδιας συνθήκης, σε αυτό το στάδιο των θέσεων να υπάρχουν και πτυχές της έμφυλης καταπίεσης που παραλείπονται ακριβώς επειδή τώρα καλούμαστε για πρώτη φορά να χαράξουμε γραμμή για κάποια ζητήματα. Έτσι προκύπτει και το θέμα στο οποίο θέλω να αναφερθώ. Κι αυτό γιατί πολλές φορές κι εμείς τα ίδια μπαίνουμε στη κακή λογική να διαχωρίζουμε άτυπα τις πολλαπλές καταπιέσεις που δέχεται ένα υποκείμενο χωρίς να σκεφτόμαστε το πως αυτές αλληλοδιαπλέκονται μεταξύ τους. Έτσι πχ μπορεί να τρέχουμε το κομμάτι του εμφύλου όταν αυτό αφορά μια φεμινιστική πορεία πχ 25 Νοέμβρη ή μια παρέμβαση σε γειτονιά κακοποιητή ή τη δίκη των δολοφόνων του Ζακ αλλά δε μπορούμε να καταφέρουμε να σκιαγραφήσουμε το πως θα χειριστούμε ένα τέτοιο ζήτημα όταν αυτό αφορά τον βιοπορισμό και την οικονομική επιβίωση ενός queer ατόμου.
Αφετηριακά για να εξετάσουμε το ζήτημα πρέπει να σκεφτούμε τη ταξική θέση στην οποία βρίσκονται αρκετά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην Ελλάδα. Κι αυτό γιατί υπάρχει περίσσεια περιπτώσεων που αναγκάζονται να ζήσουν μόνα τους, χωρίς καμία οικονομική βοήθεια από τις οικογένειες τους είτε γιατί έχουν έρθει σε οριστική ρήξη με αυτές είτε γιατί ακριβώς από αυτές προσπαθούσαν να ξεφύγουν. Θα ήταν πολύ βοηθητικό να ξέραμε για τι ποσοστό τέτοιων περιπτώσεων μιλάμε παρόλα δε μπορούμε ακριβώς λόγω της κατάστασης που επικρατεί στην Ελλάδα όσον αφορά το coming out και την ανάγκη λόγω ανασφάλειας ένα άτομο να κάνει pass ακόμα και στις έρευνες. Αντίστοιχα, υπάρχουν και άτομα που ανεξαρτήτως των σχέσεων τους με την οικογένεια τους ταξικά ήταν πάντα πληττόμενα. Είναι κοινή παραδοχή ότι όσα κι αν είναι αυτά τα άτομα, μάλλον περισσότερα από όσα νομίζουμε, στο σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό σίγουρα θα κληθούν να δουλέψουν επισφαλώς αλλά λόγω και της queer ταυτότητας τους θα δυσκολευτούν ακόμα παραπάνω να βρουν εργασία αλλά και να αισθάνονται ασφάλεια σε αυτή (από άποψη ασφαλούς χώρου ύπαρξης και όχι εργασιακών συνθηκών).
Το σε τι βαθμό είναι εύκολη η εύρεση εργασίας στην Ελλάδα για ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο μπορούμε να το καταλάβουμε από δύο έρευνες:
Σε έρευνα που έγινε το 2007 σε 1.714 ελληνικές επιχειρήσεις αναδείχτηκε πως οι gay άντρες αντιμετωπίζουν 26% λιγότερες πιθανότητες να κληθούν για συνέντευξη απ’ ό,τι οι straight και άρα ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στην αγορά εργασίας, ανεξαρτήτως το που θα καταλήξουν να εργάζονται. Στις δουλειές γραφείου, οι γκέι (δεδομένου ότι δε κάνουν pass) έχουν 30% λιγότερες πιθανότητες να κληθούν για συνέντευξη, στις πωλήσεις 28%, στη βιομηχανία 24% και στα εστιατόρια και τις καφετέριες 21%. Ουσιαστικά δηλαδή κατείχαν/κατέχουν περισσότερες θέσεις εργασίας (δεδομένου ότι κάποιοι από το ποσοστό έχουν προσληφθεί) σε χώρους όπου γενικά ιεραρχούμε ψηλά στην παρέμβαση μας όπως ο επισιτισμός.
Από έρευνα του 2020 που έγινε συνολικά για χώρες της ΕΕ παίρνουμε ότι το ποσοστό όσων ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην Ελλάδα που δήλωσε ότι υπέστη διάκριση στην αναζήτηση για δουλειά ανέρχεται στο 19% ενώ αρκετά υψηλότερο είναι το ποσοστό όσων αισθάνθηκαν διάκριση στο χώρο εργασίας με το ποσοστό να ανέρχεται στο 31%. Ακόμα και στο γενικό σύνολο όμως πρέπει να αναλογιστούμε ότι το 37% των queer ατόμων στην ΕΕ δηλώνει ότι καλύπτει δύσκολα τις καθημερινές του ανάγκες. Η κατάσταση είναι σαφώς χειρότερη για τα trans και τα intersex άτομα με το ποσοστό να ανέρχεται περίπου στο 50%.
Στο συγκεκριμένο ζήτημα, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν πόσα trans άτομα επιλέγουν το δρόμο της μαύρης εργασίας ακριβώς γιατί δεν έχουν καταφέρει να αλλάξουν ακόμα τα χαρτιά τους. Δηλαδή, ακόμα και μετά τη φυλομετάβαση είναι πολύ πιθανό να επιλέξουν αυτό το δρόμο ακριβώς για να μην αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε διάκριση αφού η νομική διαδικασία για την αλλαγή των εγγράφων τους είναι τόσο χρονοβόρα (λόγω δικαστηρίου που πρέπει να διεξαχθεί) όσο και κοστοβόρα (συγκεκριμένα το κόστος της διαδικασίας ανέρχεται περίπου στα 1000 ευρώ) .
Η κατάσταση λοιπόν για τα queer άτομα στα εργασιακά δε διαφέρει πάρα πολύ από όλες τις υπόλοιπες πτυχές της καθημερινότητας τους. Θα αντιμετωπίσουν διακρίσεις τόσο στην αναζήτηση όσο και στο χώρο εργασίας. Ίσως να μην είναι πάντα σε θέση να καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες ενώ κι η υπόλοιπη ζωή τους σίγουρα δε βοηθάει αφού μπορούν να πέσουν θύματα ομοφοβικών/τρανσφοβικών επιθέσεων οποιαδήποτε ώρα και στιγμή.
Ότι λοιπόν μπορούσαμε να φανταστούμε για τη συγκεκριμένη συνθήκη συμβαίνει όντως (και ενδεχομένως σε χειρότερο βαθμό από τις εικασίες μας). Για αυτό και χρειάζεται μια πιο εντατική παρέμβαση από μέρος μας για το συγκεκριμένο ζήτημα τόσο γενικά όσο και στο εργατικό κίνημα. Σίγουρα δε πρέπει φετιχιστικά να ανοίγουμε το κομμάτι των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων μόνο στο εργατικό (ακόμα κι αν εκεί βρίσκονται τα πιο ταξικά queer άτομα) αλλά αντιθέτως πρέπει να το συνδέσουμε ευρύτερα με το φεμινιστικό και ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα. Σε αυτό έρχεται να παίξει ρόλο η δουλειά που θα πρέπει να κάνουμε στα ίδια τα σωματεία στα οποία παρεμβαίνουμε, συμπληρωματικά σαφώς με την υπόλοιπη δουλειά μας για τα σωματεία. Οφείλουμε να τα μετατρέψουμε σε ασφαλείς χώρους (safe spaces) που queer άτομα αλλά και θηλυκότητες θα αισθάνονται άνετα να απευθυνθούν σπάζοντας τις λογικές της ατομικότητας και της υποταγής σε ένα σύστημα που τα καταπιέζει καθημερινά. Οφείλουμε να αναδείξουμε με μια πιο συγκεκριμένη και συγκροτημένη δουλειά πως και στη περίπτωση του εργατικού για ένα queer άτομο η συλλογική διεκδίκηση και πάλη είναι μονόδρομος. Σε αυτό δεν μπορούμε να πούμε πως χρειαζόμαστε μόνο τα queer άτομα και τις θηλυκότητες των σωματείων αλλά όντως όσα άτομα, ανεξαρτήτως ταυτότητας φύλου και σεξουαλικότητας, έχουν τη διάθεση να δώσουν χώρο και χρόνο, να ακούσουν, να προβληματιστούν και να δράσουν συλλογικά. Χρειάζεται μια καλύτερη επεξεργασία λοιπόν στις θέσεις μας, με βάση και τα ποσοστά που αναφέρθηκαν παραπάνω, έτσι ώστε να μπορέσουμε να μετρήσουμε βήματα στο συγκεκριμένο ζήτημα απαιτώντας να εξαλειφθούν όλες οι διακρίσεις στην αγορά και τους χώρους εργασίας (όπως ήδη κάνουμε σε ένα βαθμό απλά χωρίς συγκεκριμένη τοποθέτηση).
Χρειάζεται από μεριάς μας λοιπόν πολύ συγκεκριμένη παρέμβαση όταν καταγγέλλεται ένα περιστατικό ομοφοβικής/τρανσφοβικής διάκρισης ή και επίθεσης στους χώρους εργασίας καθιστώντας σαφές πως τα σωματεία και οι συλλογικότητες μας είναι ακριβώς αυτές που θα συνδράμουν όσο μπορούν στο να μη μείνουν τέτοια περιστατικά στην αφάνεια. Πρέπει λοιπόν να δρομολογήσουμε το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα ειδική καμπάνια της Attack (διαδικτυακά αλλά και δια ζώσης) με αφίσες, αυτοκόλλητα και κείμενα για το συγκεκριμένο ζήτημα σαν μια πρώτη προσπάθεια γνωριμίας με τέτοια άτομα. Η καμπάνια πρέπει να εκθέτει τα στοιχεία αλλά συγχρόνως να καθιστά σαφές το πολιτικό μας περιεχόμενο και πως είμαστε εδώ για να σταματήσουν όλων των ειδών οι καταπιέσεις κι οι αυθαιρεσίες στους χώρους εργασίας.
Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να αξιοποιήσουμε και τη συνέλευση εργατικών φεμινιστικών συλλογικοτήτων δίνοντας ακόμα ένα νόημα στη λειτουργία της. Η συνέλευση μπορεί και πρέπει να αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο που έλειπε τόσο καιρό για να μη σταματήσουν απλά τέτοια φαινόμενα αλλά σε συνδυασμό με όλη την υπόλοιπη δουλειά μας, να καταφέρουμε να έρθουμε σε επαφή με ένα κομμάτι του ταξικού ακροατηρίου που δυστυχώς δεν έχουμε καταφέρει να γνωρίσουμε εις βάθος όλα αυτά χρόνια.
Το σίγουρο είναι πως με την ανάλυση που συλλογικά ως οργάνωση έχουμε αρχίσει να διαμορφώνουμε αλλά και με τη σωστή, από φεμινιστικής αλλά και συνολικά πολιτικής απόψεως, τοποθέτηση που θα αγκαλιάζει τις πολλαπλές ταυτότητες ενός υποκειμένου και θα τις συνδέει στην ουσία τους, μπορούμε με όρους ουσιαστικής πολιτικής συμφωνίας και όχι εργαλειοποιήσης να συσπειρώσουμε ένα ακόμα πιο ευρύ δυναμικό και να παλέψουμε μαζί του για τη συνολική ανατροπή της κατάστασης στους χώρους εργασίας αλλά και σε κάθε πτυχή της ζωής.
—————————————————
Υπόμνημα: «Το Queer ως πολιτικός όρος»
Σε αυτό το υπόμνημα θέλω να αιτιολογήσω τη χρήση του όρου queer σε συγκεκριμένα σημεία του παραπάνω κείμενου.
Για να γίνει αυτό πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι το queer ήταν προσβλητικός όρος όπως πχ το fag μέχρι και τη δεκαετία του 1980 όπου queer ακτιβιστά αποφάσισαν να το επανανοηματοδοτήσουν. Το 1980 λοιπόν το queer χρησιμοποιείται πρώτη φορά και καθιερώθηκε ως πολιτικός όρος στα πλαίσια ακτιβιστικών δράσεων για το AIDS. Και εκεί λοιπόν περιγράφει όλα τα φτωχά άτομα που νοσούσαν και πέθαιναν με ευθύνες των κυβερνήσεων, άτομα που μέσα της συλλογικής τους πάλης στην ACT UP συντέλεσαν στο να αρχίσει να υπάρχει ενημέρωση για το AIDS αλλά και διεκδίκησαν θεραπεία για αυτό, φτάνοντας και στα επιστημονικά επιτεύγματα του σήμερα για το προσδόκιμο ζωής και την υγεία των φορέων.
Το σύστημα όμως όπως είναι λογικό επιχείρησε να νοηματοδοτήσει και το ίδιο τον όρο σε κάτι που θα δε θα αναδείκνυε τις ταξικές ανισότητες ακόμα και μέσα στα ίδια τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, πράγμα που δυστυχώς κατάφερε. Έτσι, ψάχνοντας τι σημαίνει queer θα διαβάσουμε στην Wikipedia πχ: «Queer είναι ένας όρος “ομπρέλα” (υπερώνυμο), που αφορά τις έμφυλες μειονότητες, που δεν ανήκουν στην κατηγορία των ετεροφυλόφιλων ή/και των cisgender». Έτσι και το ίδιο το σύστημα για να κατευνάσει την ταξική προέλευση ενός αγώνα της queer κοινότητας ξεκίνησε να μιλάει για queer τέχνη, queer θεωρία και γενικά queer κουλτούρα προβάλλοντας με τρόπο που το συνέφερε ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα.
Το ζήτημα όμως είναι το τι (θα έπρεπε να) σημαίνει για μας η λέξη αυτή. Σε καμία περίπτωση δε θα έπρεπε να μας καλύπτει η περιγραφή ενός όρου «ομπρέλα» για όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ υποκείμενα ανεξαρτήτως τάξης ακριβώς γιατί υπάρχουν πολλές λέξεις για αυτό. Ο gay εκατομμυριούχος δεν είναι queer, η λεσβία διευθύντρια πολυεθνικής δεν είναι queer, η τρανς γυναίκα που είναι πλούσια και έτσι δε θα της αρνηθεί ποτέ καμία ιατροφαρμακευτική περίθαλψη δεν είναι queer. Και αυτό γιατί ακριβώς η λέξη έχει ταξικό πρόσημο και δε μπορούμε να την αφήνουμε στο σύστημα για να περιγράφει γενικά κι αόριστα ότι ξεφεύγει από τις νόρμες του. Το queer άτομο για μας (θα έπρεπε να) έχει ταξική συνείδηση ή/και προέλευση και αυτό γιατί αποτελεί μια λέξη που βγήκε από αγώνες, αγώνες που αρκετές φορές έχει χυθεί αίμα (πχ StoneWall), χωρίς τους οποίους δε θα μπορούσαμε καν να διεκδικούμε τα στοιχειώδη σήμερα.
Το queer λοιπόν αφορά όλα τα ταξικά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και σημαίνει φεμινισμός, αντιφασισμός, ταξική συνείδηση, συμπεριληπτικότητα και διαρκής πάλη με το σύστημα για έναν κόσμο στο ύψος των αναγκών μας που θα είμαστε όλα και όλες ασφαλή.